کهن‌ترین میهن‌ پارسیان در ایران: بررسی دیدگاه‌ها

هرچند نام پارس از دوره هخامنشی به سرزمینی در جنوب ایران گفته می‌شود، ولی بر پایه پژوهش‌های زبانی در مدارک آشوری، پیش از آن چندین ناحیه در ایران به این نام یا صورت‌های دیگر آن(پارسوا، پارسواش، پارسوماش) خوانده می‌شدند.از این نواحی احتمالاً باید از پیرامون دریاچچه اورمیه، پیرامون کرمانشاه، و پیرامون ایلام یاد کرد.حتی پژوهش‌های نو، نشان داده‌اند که واژه پارت، نام کهن خراسان، گونه دیگری از همین نام و هم‌ریشه آن، و همه آن‌ها به یک معنی و آن «مرز» یا «پهلو» است.نخستین بار که این نام در تاریخ می‌آید، به گونه پارسوا در گزارش‌های آشوریِ سده 9 پ.م است و از آن پس پیوسته در نوشته‌های دیگر آشوری از آن هم‌چون سرزمینی فرمان‌بردار یاد می‌شود.از آن جا که نام نخستین پارسوایِ تاریخ در گزارش‌های مربوط به لشکرکشی‌های آشوریان به زاگرس شمالی و مرکزی می‌آید و در کنار آن نام جاهایی در شمال غربی ایران نیز ذکر می‌شود، از این‌رو پژوهندگان از دیرباز جایگاه این پارسوا را جایی در پیرامون دریاچه اورمیه شناسایی کرده‌ بودند.هرچند پژوهندگان بعدی پارسوا را در زاگرس مرکزی شناسایی کرده‌اند، ولی پذیرش این فرضیه نمی‌تواند به معنی مستثنی دانستن دامنه پارسوا تا دریاچه اورمیه باشد و از این‌رو، شماری از پژوهندگان امروزی، پارسوا را سرزمینی گسترده می‌دانند نه یک واحد جغرافیایی خاص.در کنار این دیدگاه، هنوز هم شماری از تاریخ‌دانان هم‌چنان سرزمین کنونی جنوب آذربایجان یا شمال کردستان را یکی از نخستین زیست‌گاه‌های پارسیان در ایران می‌دانند.